De geschiedenis van de oliebol

Het weer is koud en guur als de dagen kort zijn en de nachten lang in december. Maar de feesten brengen licht en warmte.

Al eeuwen is het eten van oliebollen typisch iets Nederlands. De eerste oliebol werd gegeten door de Bataven en de Friezen in het begin van onze jaartelling.

Oliebollen bestonden niet in de vroege Nederlandse geschiedenis voor de 17^e eeuw. Het deeg werd in een klein bodempje vet gebakken waardoor je platte oliekoeken kreeg in plaats van oliebollen. De geschiedenis van deze oliekoeken gaat veel verder terug.

Het oudste fundament van de oliekoek in Nederland is te vinden bij de Bataven en Friezen, aan het begin van de Christelijke jaartelling. In de Middeleeuwen begon de oliekoek meer vorm te krijgen. Het was de gewoonte dat Kerstmis het einde vormde van een tijd van vasten die op 11 november met sint Maarten was begonnen. Het einde van deze vastentijd werd gevierd met oliekoeken die gemaakt werden van houdbare ingrediënten. Oliekoeken werden ook veelal genuttigd omdat zij rijk aan vet en calorieën waren en daarmee goed tegen de winterkou beschermden. Alle verse producten waren vaak al snel op en schaars in de winter. Daarom sloegen veel kastelen meel en olie in. Wanneer er geen andere vormen van voedsel meer aanwezig waren, werden de oliekoeken gemaakt en opgegeten. In de late Middeleeuwen ontstond de traditie om arme mensen die je een gelukkig nieuwjaar toewensten, een oliekoek te geven.

Toen er in de 17^e eeuw betere handelscontacten waren door de komst van het kolonialisme en door betere economische omstandigheden in het algemeen, kon er voor gezorgd worden dat er meer en betere olijfolie kwam in de lage landen. Dit heeft tot gevolg gehad dat men meer olie kon gebruiken en het deeg dus de kans kreeg om een ronde vorm aan te nemen: de geboorte van de oliebol!

Pas in de 19^e eeuw werd de oliebol een traditionele lekkernij rondom oud-en-nieuw. De koppeling aan deze periode is, naast het feit dat het voedzaam eten is in koude tijden, gebaseerd op het laat Middeleeuwse gebruik om de armen rond oud-en-nieuw op een speciale oliekoek/bol te trakteren.

Het oudst bekende recept stamt uit 1667 en stond in het kookboek ‘de verstandige kock’. Maar dat is eigenlijk nog steeds een oliekoek.

Een ander leuk weetje: er bestaat geen woord in een andere taal voor ‘onze’ oliebol.

En heb je na oud-en-nieuw nog oliebollen over, dan kun je deze bewaren in de vriezer, om op een ander moment weer van te genieten.

M2

Alle pijlen zijn gericht op …

Vanaf 15 december 2016 tot en met 2 januari 2017 kunnen we weer kijken naar het darten op televisie. Dit is het 24^e WK Darts van de PDC in het Alexandra Palace in London. In deze dagen draait alles om dubbels, triples en onehundredandeighties!

Michael van Gerwen is op het hoogtepunt van zijn dart carrière. Bij dit WK zijn alle ogen op deze Nederlandse darter gericht. Hij is beter dan ooit, populairder dan ooit en rijker dan ooit. Zelfs ‘The New York Times’ wijdde vorige week een artikel aan hem. De Michael Jordan van het darts werd hij in de ‘kop’ genoemd. Een boude uitspraak om ook de Amerikanen – toch niet bepaald een dartsland – duidelijk te maken hoe groot van Gerwen is in zijn sport.

Michael van Gerwen werd geboren in Boxtel, op 25 april 1989, zijn ouders wonen er nog steeds. Rond zijn elfde jaar begon hij met darten. Jarenlang werd hij gepest vanwege zijn gewicht. Op zijn vijftiende woog hij ruim 130 kilo en heeft hij zelfs nog enkele maanden in een kliniek gezeten. Zijn doorbraak kwam in 2006, hij stond daar als zestien jarige, heel onbevangen te gooien. Het zag er bij hem heel gemakkelijk uit en er werd gezegd:  ‘Dit wordt een groot talent’.

Voor van Gerwen is darten pure topsport, hij mist geen toernooi en investeert er alles in. Mighty Mike heeft hij als bijnaam en alles draait op dit moment om deze man in het darten. Hij heeft een record op zijn naam geschreven. De Nederlander is namelijk de eerste darter die het bedrag van 1,25 miljoen pond heeft bereikt in de PDC Order of Merit. De PDC Order of Merit wordt gebaseerd op het totaal gewonnen prijzengeld van een darter over de laatste twee jaar. Sinds de introductie hiervan in 2007 heeft, naast van Gerwen, alleen Phil Taylor de grens van 1 miljoen bereikt.

Dart (pijl)

Een dart is een pijl die wordt gebruikt bij het darten. Een setje darts bestaat uit drie pijlen. Elke beurt worden deze van een afstand in het dartbord gegooid om punten mee te scoren. De pijl mag niet zwaarder zijn dan 50 gram en niet langer zijn dan 30,5 centimeter. Een dart bestaat uit vier onderdelen, de flight, de shaft, de barrel en de punt.

Dartbord

Het dartbord bestaat uit een ronde vezelplaat van 18 millimeter dik, waarop sisalvezelborsteltjes onder grote druk gelijmd en geperst worden. Het geheel wordt omlijst door een metalen band. Het wedstrijdbord dat tegenwoordig gebruikt wordt komt uit London. Het bord is voorzien van een vak indeling door middel van verschillende kleuren. Vervolgens is er een soort metalen web op bevestigd dat dezelfde vak indeling heeft. De functie daarvan is er voor te zorgen dat het altijd duidelijk is in welk vak een dart is gegooid. Op de buitenzijde is een metalen ring aangebracht waarop volgens de vak indeling bepaalde cijfers zijn geplaatst.

Het spel werd vanouds voornamelijk in Engelse pubs gespeeld, maar sinds de successen van Raymond van Barneveld is het darten ook in Nederland populairder geworden.

Jammer dat darten (nog) geen Olympische sport is. Michael van Gerwen had ons de afgelopen keer, zeker een gouden plak bezorgd.

M2

Aan het einde van elk jaar komt op radio 2 de Top 2000 weer in zicht. De harten van vele muziekliefhebbers zullen hier ongetwijfeld harder door gaan kloppen. Het is ieder jaar weer een evenement van jewelste. Duizenden luisteraars zitten tussen Kerst en oud en nieuw dagenlang aan de radio gekluisterd. Wie staat er dit jaar op nummer één? Is het Queen? The Eagles? Of toch Boudewijn de Groot? De Top 2000 is een feest der herkenning. En dat moet zo blijven ook! Dit jaar zijn we al weer toe aan de 18^e editie.

De essentie van de muzieklijst

De smaak van Nederland weergeven. Zeg maar het collectieve muzikale geheugen. De lijst met 2000 nummers wordt elk jaar samengesteld door het publiek.

Dit jaar is er een record aantal stemmen uitgebracht, namelijk 6,5 miljoen. Ook werd er veel door jongeren gestemd. De nummer één van de Top 2000 van 2016 is ‘Bohemian Rhapsody’ van Queen. Het is de veertiende keer dat het lied de nummer één positie in de lijst inneemt. Op nummer twee staat het nummer ‘Hotel California’ van The Eagles. De derde favoriet is het nummer ‘Stairway to Heaven’ van Led Zeppelin.

Er werd veel door jongeren gestemd op Queen. Zij horen bijna al hun hele leven ‘Bohemian Rhapsody’ om klokslag twaalf uur in de nacht naar het nieuwe jaar. Dat kan een reden zijn dat juist veel jongeren voor dit nummer hebben gestemd.

Eerste lijst der lijsten

De eerste Top 2000 vond plaats in 1999. Er luisterden toen meer dan 3,5 miljoen mensen in die periode tussen Kerst en oud en nieuw. De marathonuitzending op radio 2 duurde zes dagen en zes nachten. Er werd begonnen op tweede Kerstdag tot het moment van de jaarwisseling. Na 159 uur muziek eindigde de Top 2000 met de nummer één: ‘Bohemian Rhapsody’ van Queen. De eerste zes jaar werd de lijst gedomineerd door deze groep. Na die zes jaar kreeg de lijst een nieuwe nummer één, namelijk ‘Avond’ van Boudewijn de Groot. In 2010 en 2014 stond de eerdere nummer twee ‘Hotel California’ van The Eagles op de eerste plaats. En in 2015 voerde John Lennon de lijst aan met het lied ‘Imagine’.

Geschiedenis van de Top 2000

Oorspronkelijk was de Top 2000 bedoeld als éénmalig initiatief rond de millenniumwisseling. Het idee was om het jaar 1999 uit en 2000 in te luiden met de beste 2000 platen ooit gemaakt. De eerste versie, die van 26 tot en met 31 december 1999 werd uitgezonden, werd een groot succes. Radio 2 besloot vervolgens het programma jaarlijks te herhalen en elk jaar bleek het succes te verbeteren. De Top 2000 werd met afstand het best beluisterde radioprogramma van Nederland.

M2

Als blijk van waardering

Het is weer bijna zover, met het einde van het jaar in zicht, breekt ook de tijd van de kerstpakketten weer aan. Het merendeel van de werkgevers deelt aan zijn of haar personeel kerstpakketten uit. Altijd weer een moment waar de meeste werknemers naar uitkijken. Het is een gebaar richting personeel waarvan je de waarde niet moet onderschatten. Het is niet de inhoud van het pakket op zich, maar het gebaar van de werkgever, een blijk van waardering en de afsluiting van het jaar. En welke werknemer voelt zich nou niet een beetje trots als hij of zij op een koude decemberavond thuiskomt, het pakket op tafel zet en samen met de gezinsleden één voor één de artikelen uit het pakket tovert?

Bij Kerst hoort een kerstpakket, zo’n doos met allerlei verrassingen, zoals bijvoorbeeld champagne,  koekjes, nootjes, chocolade, kaarsen, servetten, kaas en wijn. Het zijn vaak dingen die je misschien zelf niet zo gauw koopt. De laatste jaren is het voor veel werkgevers gebruikelijk een pakket door een extern bedrijf samen te laten stellen. Dit leidt tevens tot zogenoemde ‘thema-pakketten’. Kerstpakketten met geschenken van een bepaald thema, bijvoorbeeld een doos gevuld met oosters etenswaar. Of alleen producten in een bepaalde kleur. Naast thema-pakketten zijn ook eigen-keuze-pakketten ontstaan. Dit zijn pakketten waarbij medewerkers zelf (meestal via internet) een kerstpakket/cadeau mogen uitzoeken.

Naast het geven van een kerstpakket met een bepaald thema, bepaalde kleur, of wijn, kun je natuurlijk ook kiezen voor andere artikelen, zoals bijvoorbeeld een horloge, wijnrek, barglobe of powerbank. Ook worden goede doelen steeds vaker betrokken bij de aankoop van het kerstpakket.

Geschiedenis van het kerstpakket

Wat niet iedereen weet, is dat de geschiedenis van het kerstpakket terug gaat tot het begin van de 19^e eeuw. In die tijd was het in bepaalde streken bij de boerenbevolking de gewoonte om mensen eten en drinken aan te bieden die langs de deur kwamen om de boer en zijn gezin een fijne Kerst toe te wensen. Ook gaven boeren hun personeel een mand met lekkere en nuttige zaken mee, om thuis Kerstmis extra feestelijk te maken. Dit als blijk van waardering voor het harde werken in het afgelopen jaar.

Later namen andere ambachtslieden deze traditie over en gaven hun personeel en leerlingen ook een pakket mee naar huis rond de Kerstdagen. Uit dit gebruik is de traditie zoals we die nu kennen, namelijk een geschenkenpakket van de werkgever krijgen om het Kerstfeest extra feestelijk te maken, ontstaan.

M2

Gevoelens van somberheid door de donkere dagen

De decembermaand is de donkerste maand van het jaar. We gaan met donker naar ons werk of naar school en komen met donker weer thuis. Het is maar zo’n acht uur per dag licht en dat vindt niet iedereen prettig. Je kunt last krijgen van een winterdip.

Nergens zin in hebben, rusteloos en vermoeidheid kunnen al bij het begin van de herfst opduiken. Zodra de bladeren vallen, kun je je minder goed in je vel gaan voelen. Hoe lang je ook slaapt, je blijft moe. Je kunt je er slecht toe zetten om met iets te beginnen en hebt nergens de energie voor. Je voelt je futloos en zou het liefst de hele winter in bed willen blijven met bijvoorbeeld een warmtekussen. Het kunnen symptomen van een winterdepressie zijn. Als blijkt dat je inderdaad last hebt van een winterdip, dan kan lichttherapie heilzaam zijn. Met behulp van een speciale lamp kunnen de depressieve gevoelens al na een paar dagen afnemen. Lichttherapie werkt via je ogen, zonder dat je direct in het licht kijkt. Het licht heeft invloed op onze biologische klok, in de hersenen. Door het licht krijgt die ‘klok’ die in de winterstand staat, weer een prikkel. Ook heeft lichttherapie invloed op het hormoon melatonine. Het licht zorgt ervoor dat er minder van dit slaaphormoon wordt aangemaakt. Ook zonder lichttherapie gaat je winterdip weer over. Alleen duurt het dan misschien wat langer. Na 21 december, de kortste en donkerste dag van het jaar, worden de dagen weer langer en gaan we weer naar de zomer toe. Dit idee alleen al zorgt voor nieuwe energie. Ook het gegeven dat er meer daglicht en zon is, zorgt ervoor dat de klachten uiteindelijk als sneeuw voor de zon verdwijnen.

Zoek de zee op

Dat zeelucht gezond is, weten we al jaren. De zeelucht bevat allerlei zouten, waaronder magnesium, die bekend staat om het heilzame karakter. Die zoutdeeltjes komen vrij door de beweging van de zee en de branding. Een dagje wandelen over het strand is niet alleen goed voor je lichaam, ook je geest vaart er wel bij. Je voelt je beter, opgeruimd en ervaart minder stress. De wind om je hoofd, het rustgevende geluid van de branding en de zilte lucht zorgen ervoor dat je je een stuk ontspannender voelt. Een goede reden om wat vaker, ook in de winter, de zee op te zoeken.

Goed voor je humeur

Ook sporten is goed voor lichaam en geest. Door te bewegen krijg je niet alleen een betere gezondheid, het is ook goed voor je humeur. Je maakt tijdens het sporten namelijk allerlei stoffen aan, waaronder een gelukshormoon. Doordat je je lichaam traint, val je waarschijnlijk af en geeft de weegschaal minder kilo’s aan. Je gaat er gestroomlijnder uitzien en zit letterlijk en figuurlijk beter in je vel. Daardoor voel je je ook zelfverzekerder. Je hoeft echt geen marathon te lopen of uren achter elkaar te sporten. Van een half uurtje inspanning per dag krijg je al een beter humeur.

M2

Geven is een feestje

Geven levert meer geluksgevoelens op dan geld aan jezelf besteden.

Een cadeau krijgen is natuurlijk heerlijk, maar het is wetenschappelijk bewezen dat ‘geven’ zorgt voor de meeste gelukgevoelens. Een cadeau geven zorgt voor een diepere verbinding met de persoon aan wie je het geeft. Zeker als dit iemand is die dicht bij je staat, zoals een relatie, ouder, familielid of beste vriend of vriendin. Dit zorgt voor een goed en voldaan gevoel.

Geven is een uiting van creativiteit. Het geven van een cadeau is de manier om interesse, waardering en dankbaarheid te tonen. Je hebt moeite gedaan om iets persoonlijks uit te zoeken, iets wat bij de ander past. Dat is een indrukwekkend gebaar.

Op een vriendelijke manier iets aan een ander geven creëert liefde, zo stelde de Chinese filosoof Lao Tse al in de 6^e eeuw voor Christus. Noord-Amerikaanse indianen hebben daar ook al eeuwenlang hun eigen visie op en organiseerden complexe en extreme ceremonies om de kunst van het ‘geven’ te vieren. Deze bijeenkomsten (potlatches) zijn weliswaar gebaseerd op het behouden van prestige van de stam, maar het idee is dat de machtigste stam niet automatisch de stam is met het meeste bezit. Maar juist de stam die het meeste heeft weg te geven. Ze moesten dus zuinig zijn op hun eten en bezittingen, anders was het niet mogelijk om deze belangrijke potlatch te organiseren.

Extra speciaal

Iets positiefs doen trekt meer positiviteit aan, dat is de visie in de positieve psychologie. Iemand iets bijzonders en persoonlijks geven maakt het geven en ontvangen extra speciaal. Dit is een uiting van creativiteit en expressie.

Aandacht voor de medemens verdringt drukte en zorgen naar de achtergrond. Wanneer je je inzet voor anderen, doe je nieuwe energie op.

Wil je iemand verrassen met een speciaal en bijzonder cadeau dan heeft zaak-shops.nl de mooiste cadeaus voor je onder de kerstboom. Kerstmis is de gezelligste tijd van het jaar en daar horen mooie en speciale cadeaus bij.

Koop bijvoorbeeld voor iemand die een lekker glas wijn wel kan waarderen een speciaal wijnrek, waarop hij of zij de flessen mooi kan uitstallen. Of voor je vriendin die altijd last heeft van koude voeten, een heerlijke voetenwarmer, of warmtekussen. Om ook samen van te genieten. Voor een persoon die veel met z’n gezondheid bezig is, is een bloeddrukmeter misschien heel speciaal. En iemand die van muziek houdt, maak je zeker blij met een platenspeler, radio of speciale discolamp. Heb je een weerman of –vrouw in de familie, dan is een weerstation natuurlijk een geweldige verrassing.

Het geeft voldoening om de verraste uitdrukking te zien op het gezicht van de ander en dat is tijdloos.

M2

De winterkou voor een strak lijf

Met temperaturen onder nul of iets daarboven kun je prima hardlopen, wandelen of fietsen. Heerlijk juist, die frisse lucht in je longen. En er komt nog een voordeel bij: je verbrandt in de kou meer vet. Kou stimuleert de vetverbranding, zo blijkt uit onderzoek. De bruine vetcellen komen bij kou in actie, want hun functie is vooral om je lichaam op temperatuur te houden. Hoe kouder je het hebt, hoe harder het bruine vet werkt. En als brandstof gebruiken die bruine vetcellen het witte vet dat in opslag aan je buik, billen en heupen hangt. Nu maar hopen op een lange koude winter. En dat kan betekenen: een strakker lijf!

Op volle toeren

Als het koud is, draait je lichaam op volle toeren om de lichaamstemperatuur constant te houden. De kleine bloedvaatjes aan het oppervlak van de huid vernauwen zich. Daarom zie je er in de kou vaak wat bleker uit. Ze zorgen ervoor dat niet teveel warmte verloren gaat en de huid minder kou van de omgeving absorbeert. Het vernauwen van de bloedvaatjes heeft verder als gevolg dat het hart sneller gaat kloppen en de bloeddruk toeneemt. Dit kun je dan aflezen op een bloeddrukmeter. Kortom, je lichaam werkt op volle toeren.

Kleed je goed

Natuurlijk moet je niet in te dunne kleding uren in de kou ronddolen. Teveel kou kan gevaarlijk zijn voor ons lichaam. Maar een gezonde wandeling met adequate kleding en schoenen, muts en handschoenen kan geen kwaad. De kleding moet je tegen de kou beschermen maar ook weer niet te warm zijn, anders transpireer je teveel. Ook is het van belang om te grote temperatuurverschillen te voorkomen. Grote verschillen in temperatuur kunnen leiden tot een vervelende verkoudheid, griep of andere winterkwaaltjes. Blijf dus steeds in beweging en ga niet uitrusten op een koud en besneeuwd bankje. Als je stilstaat of –zit, koelt je lichaam teveel af. Uitrusten doe je het beste in een warme omgeving.

Let op lichaamssignalen

Vergeet niet je handen en gezichtshuid tegen de kou te beschermen en uitstekende delen, zoals de oren. Bescherm ook je ogen tegen de kou, wind en zon met een goede zonnebril. Dit is zeker van belang als je skiet of op de fiets stapt. Je lichaam geeft signalen af als de kou teveel wordt. Luister daarnaar!

Kou doet eten

Als je weet dat je bij koude temperaturen meer calorieën verbrandt, zul je ook begrijpen waarom je in de winter gewoonlijk meer trek hebt. Vooral in de echte winterse kost, zoals boerenkool met worst en spekjes, of erwtensoep. De winterse maaltijden bevatten weer veel calorieën en vooral vet. Het zou jammer zijn als je met deze maaltijden je resultaten die je hebt behaald door te bewegen in de koude buitenlucht teniet doet en de weegschaal niet het resultaat aangeeft wat je zou willen. Het kan echter geen kwaad als je één of twee keer geniet van een echte winter maaltijd.

Happy in de warmte

Heb je niets met kou en vorst? Zoek dan de warmte op. Een bezoek aan de sauna bijvoorbeeld doet meer met je dan je zo op het eerste gezicht zou denken. Het is ontspannend en bovendien maak je serotonine aan. Ook wel het gelukshormoon genoemd. Uit onderzoek blijkt dat bij regelmatig saunabezoek je immuunsysteem verbetert, je minder last hebt van verkoudheid en dat het goed is voor je huid en spieren. Allemaal mooi meegenomen, maar het allerbelangrijkste is toch wel dat je je happy voelt, wat je ook doet.

M2

Gezellig zo’n versierde kerstboom, maar waar komt die traditie eigenlijk vandaan?

De helft van alle Nederlanders heeft een kerstboom in huis ieder jaar, rond de kerstdagen.  Heel lang geleden, rond het begin van onze jaartelling, haalden de Germanen (onze voorouders) in de winter takken van de bomen om het huis te versieren en plaatsten ze een boom (spar) op het marktplein. Midden in de winter als de dagen korter en kouder werden viel het hen op dat sommige bomen zoals de spar mooi groen bleven. Ze geloofden dat deze bomen het eeuwige leven hadden en magische krachten bezaten. Ze zagen in bomen een soort symbool voor de vruchtbaarheid. Het waren belangrijke natuurelementen die zorgden voor de verbinding tussen de Goddelijke wereld en de aardse wereld. Ook werden bomen gezien als een ware levenskracht. Vandaar dat de boom ook wel eens de levensboom wordt genoemd. Op de kortste dag van het jaar, 21 december, was het in die tijd midwinterfeest. Er werd gevierd dat vanaf die dag de dagen weer langer zouden worden. Het was dus eigenlijk een ‘het-wordt-weer-langer-licht-feest’. En de spar stond voor de Germanen symbool voor het nieuwe begin.

Later werd er door de christenen in diezelfde periode in de winter nog een groot feest gevierd. De geboorte van Jezus Christus. Dat is nog steeds ons Kerstfeest natuurlijk. Geboorte is ook een nieuw begin en rond de 16^e eeuw werden deze twee tradities aan elkaar gekoppeld. Het lichtfeest en het vieren van de geboorte van Jezus. Een spar werd versierd met beeldjes, koekjes en lichtjes. Er werden vaak ook beeldjes naast de boom gezet die de geboorte van Jezus uitbeelden. Eerst was zo’n versierde boom alleen voor rijke mensen. Pas na de tweede wereldoorlog, dus eigenlijk pas sinds kort, was het in ons land ook voor andere mensen betaalbaarder geworden om een boom in huis te halen. En nu, als het kersttijd is, zie je niet alleen bij de mensen thuis een kerstboom, maar ook in kantoorgebouwen, scholen en op pleinen. En wie geen zin heeft in een echte kerstboom, die neemt gewoon een kunst kerstboom.

Kerstboom en Christendom

Lange tijd werd de kerstboom dus niet gezien als een christelijk symbool. De boom werd zelfs niet toegelaten in de kerk en werd ook niet met het kerstfeest samen gezien. Toch besloot het christendom om de kerstboom zichzelf toe te eigenen en de boom ook te gaan vereren maar dan op een kerkelijke manier. De heidense oorsprong werd hiermee teniet gedaan.

Het gebruik van de heidenen, een boom uit het heilige bos halen en in het midden van het marktplein plaatsen en versieren, werd in de 16^e eeuw (ook) ingevoerd en toegelaten door de Christenen. Eerst mocht dit enkel op marktplaatsen maar later ook in de huizen.

M2